Zijn we het nou wel of niet met elkaar eens?

In Nederland zijn we het veel meer eens met elkaar dan we denken. Dat had je misschien niet verwacht maar uit onderzoek blijkt dit wel. We hebben vaak het gevoel dat we juist lijnrecht tegenover elkaar staan en dat in het publieke debat alle nuance ontbreekt, maar de werkelijkheid is anders. De correspondent heeft hier een interessant artikel over geschreven. De mensen die mij volgen weten dat ik me al een tijdje met dit onderwerp bezighoud. Ik heb er eerder over geschreven en een handreiking gedaan voor een dialoogmodel in de klas, maar ik was erg benieuwd naar hoe docenten hier naar kijken. Vandaar dat ik een klein onderzoek heb gedaan onder 60 docenten (misschien heb je wel meegedaan) en het lijkt me mooi om de belangrijkste conclusies daaruit te delen. De meeste docenten die meededen aan dit onderzoek staan voor de klas op het (v)mbo.

Het onderzoek

Allereerst heb ik docenten gevraagd of ze bij hun leerlingen of studenten herkennen dat ze het moeilijk vinden om echt met elkaar in gesprek te gaan in plaats van alleen maar te discussiëren. 81% van de ondervraagden geeft aan dit inderdaad (gedeeltelijk) te herkennen. Bij de vraag om een rangschikking aan te brengen in vaardigheden die jongeren onvoldoende zouden beheersen zet 70% op de eerste of tweede plek: ‘jongeren vormen zich een oordeel zonder de feiten te kennen’. 35% zet ‘jongeren zijn onvoldoende nieuwsgierig naar elkaars mening en achtergrond’ op de eerste of tweede plek. In de opmerkingen bij deze vraag wordt onder andere gezegd dat social media een grote rol speelt (minder contact in real life) in het leven van jongeren, dat de hersenen bij jongeren nog niet volledig ontwikkeld zijn wat een dialoog lastig maakt, maar ook dat je onmogelijk een uitspraak kan doen over ‘alle jongeren’. Een aantal docenten merkt ook op dat het vooral gaat om hoe volwassenen omgaan met dialoog en discussie. Geven zij het goede voorbeeld? Staan zij open voor de mening van jongeren? Bieden zij voldoende veiligheid, structuur voor jongeren om zich te uiten en stellen zij niet te hoge eisen aan de (communicatie-)vaardigheden van jongeren?

Dit komt ook naar voren in één van de antwoorden op de vraag: Welke vaardigheden zouden jongeren vooral moeten leren? Een docent vraagt zich af: ‘Wie moet eigenlijk wat leren? Jongeren of volwassenen? Ik denk dat dit een zeer terechte vraag is. Uit de overige antwoorden op deze vraag wordt de vaardigheid ‘luisteren’ het meest genoemd (17x) gevolgd door ‘vragen stellen/onderzoeken’ (14x). Ook het uitstellen van je oordeel, nieuwsgierigheid en openheid worden genoemd. Je zou inderdaad zeggen dat dit stuk voor stuk vaardigheden zijn die zowel jongeren als volwassenen hard nodig hebben in een samenleving die steeds diverser wordt.

In het onderzoek heb ik ook gevraagd hoe jongeren deze gespreksvaardigheden kunnen leren en het antwoord daarop lijkt eenvoudig; veel oefenen! Bijvoorbeeld met stellingen en groepsgesprekken. Maar ook de voorbeeldfunctie van de docent is belangrijk. Op de vraag welke vaardigheden docenten kunnen leren wordt bijvoorbeeld geantwoord met: ‘dezelfde vaardigheden, een goed voorbeeld geven werkt altijd het beste’. Daarnaast noemen docenten dat ze graag meer coachingsvaardigheden willen leren zoals luisteren en doorvragen. Ook het voeren van een dialoog over moeilijke onderwerpen en hoe je die dialoog dan voert zonder dat het ontaard in een discussie is iets wat docenten willen leren. Een ander belangrijk punt wat docenten noemen is mediawijsheid. Sommige docenten ervaren een kloof in gebruik van social media tussen leerlingen en docenten. Ze vinden het belangrijk om op de hoogte te blijven van wat er speelt.

Mijn interpretatie

Als ik alles op een rijtje en alle antwoorden van de docenten lees, trek ik een aantal conclusies:

1. Het is belangrijk om in te zien dat we niet in een gepolariseerde samenleving leven. In de meeste gevallen kunnen we prima met elkaar praten.
2. Toch blijft het nodig onze vaardigheden hierin te blijven ontwikkelen. De samenleving zal diverser worden en de dialoog blijft nodig om polarisatie te voorkomen.
3. Die vaardigheden zullen geleerd moeten worden door zowel jongeren als volwassenen. Docenten hebben een belangrijke rol als het gaat om voorbeeldfunctie en het scheppen van goede voorwaarden voor een dialoog op school.

Wat heb je hier verder aan?

In dit stuk wilde ik vooral de globale uitkomsten van mijn onderzoek met je delen. Dat heb ik nu gedaan. De komende tijd wil ik een aantal artikelen schrijven waarin ik inga op concrete issues die in het onderzoek naar voren komen en waar ik je ook tips voor wil geven. Daarnaast staat er een training voor docenten op stapel waarover later meer.

Wil je nu al zelf aan de slag met de dialoog in de klas? Je kan op mijn website het spel ‘discussiëren kun je (af)leren’ gratis downloaden. Dit spel is er volledig op gericht om jongeren een aantal dialoogvaardigheden te leren zoals ‘vragen stellen, luisteren, je oordeel uitstellen en je uitspreken.